وقتي كانال نخاع دچار تنگي مي‌شود!
مادر بعد از ۳۰سال كار براي دولت حالا ديگر بازنشسته شده، حدود ۶۵ سال سن دارد و كم كم از دردهاي كمر نالان شده، بعضي از ساعات روز پايش به گزگز مي‌افتد و بعضي وقت‌ها هم انگار هيچ حسي ندارد.مادر دوست ندارد غر بزند و دائم ناله كند ولي با اصرار زياد از زير زبانش كشيدم كه ديگر حتي نمي‌تواند مدتي طولاني راه برود و با اين كار كمردردش بيشتر مي‌شود. يكي از مشكلاتي كه ممكن است به صورت مادرزادي يا بر اثر كهولت سن يا يك اتفاق غيرمترقبه مانند تصادف شديد و سقوط از بلندي يا حتي بلند كردن اجسام سنگين، براي افراد پيش آمده و يك عمر آنها را درگير دردهاي شديد و عوارض زيادي كند، مشكلات ناحيه نخاع است.
دكترمحمد صمديان ، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در گفت‌و‌گو با «ايران» در اين باره مي‌گويد: تنگي كانال نخاعي كه عوام به آن گرفتگي كانال نخاع هم مي‌گويند، بيماري شايعي است كه بخصوص در سنين بالا گريبانگير بسياري از مردم مي‌شود. شيوع اين بيماري از ۸ تا ۱۱ درصد جمعيت پيش‌بيني شده است كه با افزايش متوسط طول عمر اين ارقام بالاتر نيز خواهد رفت.
در اين بيماري عوامل مختلف باعث مي‌شوند كه كانال استخواني كه بر اثر در كنار هم قرار گرفتن سوراخ‌هاي مهره‌ها ايجاد شده و مسيري براي عبور نخاع و ريشه‌هاي اعصاب نخاعي مي‌سازد، تنگ شود كه در نتيجه آن نخاع يا اعصاب نخاعي تحت فشار قرار مي‌گيرند و بسته به اينكه ميزان اين تنگي چقدر باشد و در كدام ناحيه از نخاع رخ داده باشد، علائم و عوارض گوناگوني خواهد داشت.
به گفته صمديان، شايع‌ترين محل ايجاد تنگي در فقرات ناحيه كمر و خاجي و پس از آن كانال نخاعي ناحيه گردن است. عوامل ايجاد تنگي شامل تغييرات استخواني ناشي از پيري مانند آرتروز استخواني، بيرون زدگي ديسك بين مهره‌اي و گاهي ناشي از جابه‌جايي مهره‌ها به روي هم است. به ندرت عوامل ديگري مثل شكستگي‌هاي حاد و مزمن و حتي تومورها مي‌توانند باعث ايجاد علائم تنگي كانال نخاع گردند.
وقتي كانال نخاع دچار تنگي مي‌شود!
مادر بعد از ۳۰سال كار براي دولت حالا ديگر بازنشسته شده، حدود ۶۵ سال سن دارد و كم كم از دردهاي كمر نالان شده، بعضي از ساعات روز پايش به گزگز مي‌افتد و بعضي وقت‌ها هم انگار هيچ حسي ندارد.مادر دوست ندارد غر بزند و دائم ناله كند ولي با اصرار زياد از زير زبانش كشيدم كه ديگر حتي نمي‌تواند مدتي طولاني راه برود و با اين كار كمردردش بيشتر مي‌شود. يكي از مشكلاتي كه ممكن است به صورت مادرزادي يا بر اثر كهولت سن يا يك اتفاق غيرمترقبه مانند تصادف شديد و سقوط از بلندي يا حتي بلند كردن اجسام سنگين، براي افراد پيش آمده و يك عمر آنها را درگير دردهاي شديد و عوارض زيادي كند، مشكلات ناحيه نخاع است.
دكترمحمد صمديان ، جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در گفت‌و‌گو با «ايران» در اين باره مي‌گويد: تنگي كانال نخاعي كه عوام به آن گرفتگي كانال نخاع هم مي‌گويند، بيماري شايعي است كه بخصوص در سنين بالا گريبانگير بسياري از مردم مي‌شود. شيوع اين بيماري از ۸ تا ۱۱ درصد جمعيت پيش‌بيني شده است كه با افزايش متوسط طول عمر اين ارقام بالاتر نيز خواهد رفت.
در اين بيماري عوامل مختلف باعث مي‌شوند كه كانال استخواني كه بر اثر در كنار هم قرار گرفتن سوراخ‌هاي مهره‌ها ايجاد شده و مسيري براي عبور نخاع و ريشه‌هاي اعصاب نخاعي مي‌سازد، تنگ شود كه در نتيجه آن نخاع يا اعصاب نخاعي تحت فشار قرار مي‌گيرند و بسته به اينكه ميزان اين تنگي چقدر باشد و در كدام ناحيه از نخاع رخ داده باشد، علائم و عوارض گوناگوني خواهد داشت.
به گفته صمديان، شايع‌ترين محل ايجاد تنگي در فقرات ناحيه كمر و خاجي و پس از آن كانال نخاعي ناحيه گردن است. عوامل ايجاد تنگي شامل تغييرات استخواني ناشي از پيري مانند آرتروز استخواني، بيرون زدگي ديسك بين مهره‌اي و گاهي ناشي از جابه‌جايي مهره‌ها به روي هم است. به ندرت عوامل ديگري مثل شكستگي‌هاي حاد و مزمن و حتي تومورها مي‌توانند باعث ايجاد علائم تنگي كانال نخاع گردند.
علائم ايجاد تنگي كانال نخاع
علائم تنگي كانال نخاع بسته به اينكه در كدام منطقه عارضه به وجود آمده باشد متفاوت خواهد بود.
دكتر صمديان معتقد است: درگيري در نواحي گردن ممكن است با اختلال در راه رفتن، ضعف دست‌ها و پاها، درد دست‌ها و اختلال كنترل ادرار و مدفوع، خود را نشان دهد ولي درگيري ناحيه كمري بيشتر به صورت درد پاها، احساس گرفتگي، بي‌حسي، گزگز و مورمور شدن يا با احساس سنگيني كه بر اثر ايستادن يا راه رفتن طولاني، بدتر مي‌شود و همچنين با نشستن يا خم شدن به جلو بهتر مي‌شود، خود را نشان مي‌دهد. ايجاد اختلال كنترل ادرار و مدفوع، ضعف واضح اندام‌ها و اختلال راه رفتن علائم بسيار مهمي هستند كه نياز به توجه فوري و معمولاً انجام درمان با عمل جراحي دارند. تشخيص اين بيماري پس از بررسي علائم و انجام معاينه باليني مطرح شده و با انجام بررسي‌هاي راديولوژيك مثل عكس راديوگرافي ساده، MRI و سي تي اسكن تأييد مي‌شود.
براي دوري از عارضه تنگي كانال نخاع چه بايد كرد؟
اين جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در ادامه مي‌گويد: اصلي‌ترين عامل ايجاد اين بيماري افزايش سن و فرسوده شدن تدريجي دستگاه اسكلتي است. در ميان عوامل ديگر كه در ايجاد اين بيماري نقش دارند نقش وراثت تا حدودي تأييد شده كه بخصوص در بيماري‌هاي ديسك بين مهره‌اي مطرح است، اما عوامل زمينه‌اي ديگري نيز وجود دارند كه مي‌توان با دانستن آنها و تلاش براي تغييرشان ظهور اين بيماري را به تأخير انداخت. از آن ميان مي‌توان به سبك زندگي بدون فعاليت و ورزش و قرار دادن ستون فقرات در وضعيت غيرطبيعي به صورت طولاني اشاره كرد. البته خم كردن طولاني گردن به پايين در فعاليت‌هايي مثل كار با تلفن همراه و رايانه، مطالعه، خياطي و غيره نيز از عوامل ايجاد بيماري‌هاي ستون فقرات گردن هستند و همين اختلال و وضعيت قرارگيري ستون فقرات، زمينه ساز بيماري‌هاي ساير قسمت‌هاي ستون فقرات مي‌شود.
بنابراين پرهيز از قرارگيري طولاني مدت در وضعيت‌هاي غيرطبيعي و انجام فعاليت‌هاي سنگين و در مقابل انجام فعاليت‌هاي ورزشي مناسب و مداوم جهت تقويت عضلات اطراف ستون فقرات مي‌تواند ايجاد اين بيماري را به تعويق اندازد.
درمان‌هاي تنگي كانال نخاع
علائم و نشانه‌هاي اين بيماري در افراد مختلف متفاوت است و به همان نسبت درمان‌هاي آن نيز متنوع هستند.
دكتر صمديان ضمن بيان مطلب فوق مي‌افزايد: درمان‌هاي تنگي كانال نخاع شامل درمان‌هاي نگهدارنده، درمان‌هاي ضددرد و در نهايت جراحي هستند؛ گفتني است، استراحت كه شامل كاهش فعاليت‌هاي روزمره و كاهش خم و راست شدن‌هايي كه باعث فشار بر ستون فقرات و عضلات اطراف آن است از تشديد اسپاسم عضلات و آسيب بيشتر مفاصل مهره‌اي جلوگيري مي‌كند. در ضمن استراحت مطلق به معني خوابيدن در بستر به صورت كامل و بدون هيچ فعاليت ديگر به مدت طولاني در حال حاضر به هيچ عنوان توصيه نمي‌شود و اصلاح وضعيت ستون فقرات با آموزش نحوه نشستن، نحوه قرار گرفتن سر و گردن و در صورت لزوم استفاده از گردنبند يا كمربندهاي مخصوص صورت مي‌گيرد. البته انجام نرمش‌ها و حركت‌هاي ورزشي مناسب، كاردرماني و نيز آب درماني با مشورت متخصصان امر نيز كمك‌كننده بوده و با تقويت عضلات اطراف ستون فقرات به كاهش درد و بهبود بيماري كمك خواهد كرد.
به گفته او درمان‌هاي ضددرد شامل تزريق بي‌دردي يا ضدالتهابي در اطراف مفاصل ستون فقرات و اطراف اعصاب نخاعي است كه در موارد خاص و طبق صلاحديد يك تيم پزشكي بايد استفاده شود. امروزه تكنيك‌هاي درمان موضعي و تزريق‌هاي مختلف، گسترش روزافزوني داشته است اما بايد دقت كرد كه اين درمان‌ها معمولاً موقتي است و عامل اوليه ايجاد بيماري را از بين نمي‌برد؛ بنابراين فقط در مواقع خاص و طبق صلاحديد پزشك متخصص ستون فقرات بايد مورد تزريق قرار گيرد.
اين جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در زمينه درمان به صورت جراحي معتقد است: غير از مواردي كه نخاع يا اعصاب نخاعي در معرض خطر حاد باشند، درمان به طريق جراحي معمولاً درمان خط آخر محسوب مي‌شود و در بيماراني استفاده مي‌گردد كه به درمان‌هاي ديگر پاسخ مناسب نداده‌اند و بيماري در آنها عملكرد زندگي روزمره را مختل كرده و خارج از تحمل بيمار است.